Hazırlayan: Gulan Botan
Son gelişmelere bağlı olarak Suriye’de de bölgesel gelişmeler yaşandı, bu Güney Kürdistan’da da çok yönlü gelişmelere neden oldu, bu değişim ve dönüşümler kuşkusuz yaşamı ve kadını etkilemektedir. Bu konuda geniş değerlendirme ve gözlemler yapılmaktadır. Gelişmeleri halkın ve kadının durumunu PAJK Koordinasyonu Zaxo Zagrosla tartıştık, o da Kürdistan’nın Rojava parçasında yaşayan Kürt kadınını ve yaşamı hakkındaki görüşlerini bizimle paylaştı.
– Kürdistan’ın Rojava parçasında kadının durumunu, devrim öncesini ki Kürt halkı kendi açısından bir devrim olarak ele alıyor siz bunu nasıl değerlendiriyorsunuz?
Zaxo Zagros: Öncelikle şunu belirtmek gerekiyor ki Ortadoğu’nun tüm parçalarında olduğu gibi Kürdistan’ın Rojava Parçasında da cinsiyetçi ve eril bir zihniyetin yani sistemin etkisindedir. Özelikle Önderliğimize karşı yapılan 15 Şubat komplosu ve Türkiye’nin Beşar Esad hükümetiyle yaptığı Adana antlaşması bunun en büyük kanıtıdır. Bu kendisiyle birçok değişimi de getirdi. Çünkü 90’dan 99’a kadar Kürdistan’ın Rojava parçası PKK’nin etkisiyle büyük değişimler yaşıyordu. Bu gelişmeler sistemin cinsiyetçi yaklaşımını aşmada, erkek ve kadın arasındaki ilişkilerin de büyük oranda değişim dönüşümle yüz yüze bırakmıştı. Aynı zamanda o dönemlerde kadın üzerindeki baskının da büyük oranda azaldığını belirtmek gerekiyor. Özgürlük hareketimizin yaratmış olduğu toplumsal bilinçlenme kadın-erkek ilişkisinin yanı sıra eski geleneksel kültürü de değişim dönüşüme zorluyordu. Örneğin erken yaşta evlilikler azalmış, başlık parası bazı yerlerde neredeyse kalkacak duruma gelmişti. Ama daha önce de vurguladığım gibi özgürlük hareketimizin üzerindeki yönelimler ölüm, katliam, toplumsal eylemlerin bastırılması ki son 10 yılda özgür kadın hareketine karşı BAAS hükümetinin saldırıları, kendisiyle birlikte büyük toplumsal ayaklanmalara da neden oldu. Ama sonuçta siyaset ve kadın eğitiminde yine kadın örgütlenmesinde daralmalara da yol açtı. Bu da zamanla cinsiyetçi zihniyetin ve geleneksel geri toplumsal anlayışlarının yeniden yaşam bulmasına neden oldu. Toplum boşluğu kabul etmiyor ya özgürlük ölçüleriyle ya da kölelik anlayışlarıyla yürür. Onlarca Yekitiya Star kadroları tutuklanırken, günlük olarak saldırılarla yüz yüze kalıp, gençlere karşı geliştirilen özel savaş yöntemleri de gençleri kötü alışkanlıklara sürükledi. Bu geriliklerin gelişmesinde en çok televizyon yoluyla yayınlanan diziler yine gençlerin işsiz bırakılarak uyuşturucuya sürüklenmesi toplumsal olarak bir gerilmeyi beraberinde getirdi. Bütün bunlar maneviyatı zayıflatarak, özel savaş alanlarının açılmasına, özgür düşünce yerine eril bir zihniyetin gelişimine neden oldu. BAAS gibi örgütlerin bulunduğu her yerde iktidarcı ve milliyetçi anlayışlar var oldukça, cinsiyetçi ve eril zihniyet de vardır. BAAS hükümetinin Rojavada ortaya çıkarttığı gerçeklik de budur.
– Geçen sene 19 Temmuzda Rojavada başlayan devrimden sonra kadında ve toplumda nasıl bir değişim yaşandı?
Z. Zagros: Geçen sene 19 Temmuzda başlayan değişim dönüşümler kuşkusuz devrim niteliğindedir. Her şeyden önce BAAS hükümetinin yıkılışının kendisi büyük değişimler yarattı. Kadın ve Kürt halkı sistemin zor ve sömürüsünden kurtuldu. Bu kendisiyle birlikte kendi iradesiyle örgütlenme zenimin yarattı. Devletin zor zihniyetiyle oluşturduğu örgüt ve kurumlar yerine, halkın inançla oluşturduğu halk ve kadın örgütlülükleri kuruldu. Açıkça çok uzağa gitmeden de baktığımızda görülecektir ki halkın yaşadığı ekonomik ve güvenlik sorunlarına karşın herkesin yüzünde bir gülümseme var. Çünkü artık Küt halkı ve Kürt kadını özgürlük imkanlarını elde etmişlerdir. İlk defa kendi kendini, kendi iradesiyle örgütleme imkanını yaratmıştır. Bu da herkeste büyük bir güç ve heyecan yaratıyor. Özellikle de kadınlar açısından büyük örgütleme zeminlerini yaratmıştır. Yaşamın her alanında kadının kendisini katacağı koşullar oluşturmuştur. O yüzdendir ki kadın örgütlülükleri baharda mantar nasıl biterse öyle başlarını kaldırıp kadın kurum ve kuruluşlarını açtılar. İnsan şunu çok açık görüyor, kadın gelişmeye ve dönüşüme açıktır ama önünün açılması gerekiyor.
– Söz ettiğiniz kadın kurum ve kuruluşların çoğunluğu hangi zemin üzerinden kuruldu ve bu kurumlarda ne gibi çalışmalar ve nasıl yürütülüyor?
Z. Zagros: Genelde kadın akademileri ve kadın bilinçlenme evleri açılmış. Akademilerde genellikle kadına ilişkin eğitimler veriliyor; kadının kendi tarihini, kendi gerçeğini, cinsiyetçi toplumun zihniyetini tanımak ve erkeğin gerçeğini görerek eril zihniyetin devletle ilişkisini bilince çıkarmak için eğitim görüyorlar. Yine özelikle “eş yaşam ve özgür ilişkiler nasıl kurulur, kadının bunu kurmasındaki rolü, ayrıca demokratik ulusu oluşturmadaki misyonu nedir?” konuları üzerinde genişçe tartışmalar yapılıyor. Ayrıca kadın evlerinde hem kısa vadeli eğitimler veriliyor hem de kadınların genel sorunlarıyla ilgilenip onları çözüyorlar. İnsanın ilgisini çeken diğer bir yan ise bu kurumların yeni yani kısa bir zaman önce kurulmuş olmasına rağmen kadınlar bu kurumlara çok erken sahip çıktılar ve kendi evleri gibi kuruyorlar. Ayrıca hem kadın akademileri hem de kadın evlerinin çoğaltılmasına ilişkin yoğun istekler var. Yine kadınlar açılan Kürt dil kurumlarında çokça yer almaktadır. İnsan şunu söyleyebilir kadın Rojavada Kürt dil kurumunun temelini oluşturmuşlar. Eğer bu gün onlarca, yüzlerce öğrenci Kürt dil kurumuna geliyorsa bunda Kürt kadının belirgin yani önemli bir yeri vardır.
– Bilindiği gibi kadının meşru savunma birlikleri Kürdistan’ın Rojavasında örgütlendi, bu halk ve kadın üzerinde nasıl bir etki yarattı?
Z. Zagros: Doğrudur onlar son zamanlarda kendi konferanslarını yaptılar. Kendilerini YPJ yani (Kadın Savunma Birlikleri) olarak adlandırdılar. Gerçekten YPG kendini örgütleyip kadrolarını oluşturduktan sonra, bu örgütlülük halkın üzerinde büyük bir etki yarattı. Özellikle kadınların savaştaki yeri ki en son Qestelê, yani Afrine bağlı Serê kanideki çatışmada yer alışları toplumu etkileyerek binlerce kadının bu örgütlülüğe katılımına neden oldu. Bu örgütlülüklerin erken gelişmesinde özellikle kadın örgütlülüğünün gelişmesinde özgür kadın hareketinin yarattığı miras yine Kürt kadınında yarattığı örgütlülük burada da kurum ve kuruluşların erken gelişmesine zemin oldu. Kısa zaman da YPJ’nin örgütlenmesi ve savunma sistemlerinin geliştirilmesinin altında bu gerçeklik yatmaktadır. Kadının savunma birliklerinin oluşturulması gözle görülecek kadar toplumu etkilemektedir. Kuşkusuz bu Kürt kadınlarının ilk savaşa katılışları değildir. Uzun bir zamandır ki Kürt kadınları dağlarda gerilla saflarında yerlerini almaktadırlar. Ama Rojavada gerçekleşen çatışmalar herkesin gözleri önünde gerçekleşmektedir. Onun için de bunun etkisi birebir ve direk olmaktadır. Birçok aile kendileri, kızlarını YPJ’ye yollamakta ve savunma eğitimini görmelerini istiyorlar.
– Kürt kadının diğer halklardaki kadınlarla ilişkileri nasıldır?
Z. Zagros: Basında da bildirildiği gibi Suriye kadın inisiyatifi kuruldu. Bu inisiyatif grubunun kurulmasında Kürt kadının rolü çok önemliydi. Bu grupta Kürt kadınları ve diğer halklardan kadınlar ve halk kendi inancıyla yer alıyor. Örneğin Arap, Aşuri, Suryani, Ermedi vb farklı halklardan oluşmaktadır bu grup. Önemli olan bu çalışmaların sadece tartışma ve toplantılarla sınırlı kalmamasıdır. Ne kadar ortak çalışmalar geliştirilirse ve farklı görüşler ortak paydada buluşursa, bu çalışmalar o kadar anlam kazanır. Kadınların paylaşmaya ve önemli olan birliğe çok ihtiyacı vardır. Cinsiyetçi ve antidemokratik zihniyete karşı güçlü bir savaş verebilmek için, örgütlülüklerimizi büyütmemiz ve erkek zihniyetinin bizim aramıza koyduğu sınırları aramızdan kaldırarak kendimizi özgürleştirmeliyiz. Kadının dağınık duruşu ve bilinçsizliği sadece egemen erkeğe ve antidemokratik güçlere hizmet eder, onun için de kadın ve kadın örgütleri olarak bu konuya duyarlı yaklaşmamız gerekiyor.
– Son olarak Ortadoğu’da yaşayan halklara, kadınlara ve Kürt kadınlarına çağırınız?
Z. Zagros: Ben Rojavadaki kadının durumunu dile getirdiğim zaman şu anlaşılmasın, Kürdistan’ın Rojava parçasındaki kadın bütün sorunlarını çözmüştür. Kuşkusuz daha çok oyun ve tehlike önlerinde durmaktadır. Elde edilen bu zeminlerin korunması ve kalıcı hale getirilmesi için bilinçlenme çalışmalarının ve savunma birliklerinin geliştirilmesi gerekiyor. Toplumumuzu ne kadar sağlam temeller üzerinde kurup ve gücümüzü artırırsak o kadar toplumuza ve kadına karşı yapılan saldırıları boşa çıkarırız. Onun için demokratik bir anlayışla özgür bir iradeyle kendini ve toplumunu örgütlemek için kadının önünde temel görevler düşmektedir. Kadınlarda özgürlük istemi çok yüksek bir düzeye ulaşmış önemli olan bunu güçlü bir örgütlülüğe kavuşturarak yaşamın demokratik eylemine dönüştürmektir. Bu anlamda Ortadoğu’da yaşayan tüm halklara ve en önemlisi de kadınlara büyük sorumluluklar düşmektedir. Halkların baharı kadınların birlikte haykıracağı özgürlük türküsünden geçiyor ki bunun haykırılması gerekiyor. Söylenmesi gereken halkların baharın oluşturacak türkü halkların demokratik birliğidir. Bunun öncülüğünü yapması gereken kadınlar ve gençlerdir. Her halktan bu çalışmalara kendi kimliğiyle katılan kadının demokrasiye bizi bir adım daha yaklaştıracağına inanıyoruz. Onun için de diyoruz ki bu özgürlük türküsü sadece Kürtlerin değil tüm halklarındır, onun için de birlikte söylemeye yani örgütlenmeye davet ediyoruz.