Koçberî

Koçberî, tevgereke ji ber sedemên olî, Aborî,siyasî, sosyal û sedemên din ku jiyana civatên însanan bi temamî an jî beşekî li ser derbaskirinê di unîteya niştinekê (îskan) de, (weke gund, bajar) ji yeke din re ji bo bicihkirinê cih guhertina erdnîgarî ye.

Di pêvajoyên dîrokî ya civak û ferdan de koçberî, di aliyê sedem û encaman de xwedî ciheke girîng e. Ji ber ku koçberî însanên cuda, ji sedemên cuda re pêkanîna pêvajoyeke ku encamên cuda hene ye. Li kêleka vê “koçberî weke dîrokî, bûyerên birçîbûn, şerên navxweyî, olî û bûyerên şîdetê yên din, bi sedemên weke nijadkujî û mişextên siyasî ve girêdayî derdikevin holê û ji bo însaniyetî pêvajoyeke pir bi êş dihewîne.”

Pêvajoya koçberiyê dibe sedema bi ferdên din re hatina beramberî hevdû.

Koçberî; weke duho, îro û pêşeroja wê heye, weke xwedî sedem û encaman, weke pêvajoyeke ku di nav xwe de hêmanên dem û cihê jî dihewîne hatiye lêkolînkirin.

Bi xwesteka bicihbûna însanan re çûyîna welatên din. Di nav sedemên koçberiyê de, di wê welatê de xebatkirin û weke gihîştina mercên jiyaneke baştir, li kêleka sedemên aborî, dijî rejîma siyasî bûyîn, rewşa şer, û hwd. dibe ku sedemên derveyî aborî jî hebin.

Pêvajoya koçberiyê, ji bo kesên koçgerkirî dibe sedema guhertinên bi kok. Guhertina derdora fizîkî û sosyal ya kesên ku koçberî kirine, bi xwe re pirsgirêka ahenganîna van nûbûnan jî tîne. “Di dem û cih de komdarî kirin, bi bandora fîlîtrasyona ku afirandiye kesan li gorî koma ku pê re jiyan bike re ji nû de ahengkirinê re zor dayîn an jî zornedayîn derfeta cih guhertinê diafirîne. Bi vî awayî koçberî, kesan dibe kombûyîneke nû lewra bi pirsgirêkên aheng girtinê pêkanîn re rû bi rû hiştin cih guhertinek e.”

Koçberî, girêdanên însanan bi cihên ku jiyan dikin re tune kirin, bi bandora tundiyên aborî û polîtîk jî di radeya koçberî de malbat têne perçekirin.

Û ji vê rewşê ya herî zêde jin bandor dibin. Li vê derê di aliyekê de hemû bi hev re bi zehmetiyan re hewl didin derbas bikin, di nav malbatê de girêdayî cinsiyetê rol belavkirin û kar belavkirin, divê mijara perwerde dive jî mijara xebatê de rê ji fedakariya herî zêde zarokên keç û jinên ciwan re parketinê re vedike.

Amadekar; Stêrk Garzan