Ji Rêwiyên Demê Re

Hin dem he­ne ku mi­­­­rov bi ti awayî ni­­kare wana ra­­ve bike. Ve­gotina hin hasta mi­­ro­va dixe nava tan­ga­viyeke bê peyv, pir caran jî bû­­ye­rên ku tên jiyankirin re pey­­vek an jî bê­jeyek we­re gorin jî tine ye. Ca­­ran ez vê yekê hîs di­kim ge­lo em ji bo va hemû tişta bî­nin ziman jiyan dikin, ni­za­nim dibe ku hêza me ya we ra­ve bikin nîn e. dibe ku em tenê bi wanan re der­di­ke­vin rêyek dûr û bê sînor. Ji bo em we bi­ni­vî­sîn in ji pey­van û hevokê me re sînor pêwîst nîn in, lê be­lê sî­no­rê di navbera rastiya we û me de ha­tiye ava­kirin nahêle em bigihijne we, an jî ew sî­no­rê me daniye nahêle em we binivîsin in. Ge­lo ji hestê mi­ro­van re sînor an jî bend he­­ne, an jî têne danîn. Mirov bêy ku pê bi­hese sî­n­oran di ne­qe­ba xwe û ras­ti­yan dide ava­­ki­rin. Me jî di neqeba xwe û we de sînor da­ne ava­­kirin bê ku em pê bihisin. An­go hûn yên ri­­ya dûrin. Ew bûne rêwiyê de­mê. Gelo ez ê bi­­karibim van jinên la­hen­gên jînê bînim zi­­man ên weke hevala Bê­rî­tan, Sarya, Hêlîn çer­kez, Mer­yem, Zi­na­rin, Zeyneb, Şervîn, Fe­raşîn, Me­dya, Ro­na­hi­ya biçûk û ên ku na­vên wan na­yên zanîn tenê em bi giyana wan di­meşin. Tu baş di­za­nî ku bi du peyva tu wa­na nikarî vebêjî her yek ji wan emsalê dîrokî bûn, wana dîrok di ke­sayata xwede dane ava­kirin. Her yek ji wan dîrok bû û bi şe­ha­de­ta xwe jî dîrokeka bê­he­mpa dane avakirin. Wan bi ti awayî ne digot me bikin dîrok, lê sekin û ra­s­tiya wan bi xwe dîrok bû. Ew di zer­ya­ya rê­jê de bi­­bûn dilopek av.

Li xaknîgariya me­zo­po­tam­ya xweşikbûn li bi­­lindiya hîlala zêrîn tê ji­yan­ki­rin. Mirovên vî we­latî weke ku­lî­lkên nergîzê li bilindahiya zi­na­ran ji­yana bi wate didin ava­ki­­rin. Li vê xa­k­nî­gariyê ber­xwe­dan, îxanet bi hev­­re dahat ji­yan­kirin. Mirin û jîn di heman rê­çi­kê de di­me­şi­ya. Berê li vê xak­nî­gariyê jinê mo­­hra xwe li dîrokê da­bûn. An­go yên ku jiyan li van wa­ra a­firandibûn jin bûn. Piştî dest­hilatarî li van xaknîgariyê ser­werbû hemû tişt hat guhartin. Jin kete pen­çikê dest­hi­lat­da­riyê.  Mi­rin ji bo jinê vî we­latî ji ji­ya­nê bi wa­tetir bi bû. Ne tenê ji­nên vî welatî, hemû ji­nan neçarî heman ça­re­nûsê bibûn.  Hindek ji­nan rêka xilasiya xwe bê­­çare bûyînê re di­dîtin. Ango mirin ji bo wan xilasî bû. Lê hin ji­nan li hember ko­let­i­ya desthilatdaran, xwe ji bilindahiya çiyan de davêtin xwerê, weke Besê, Zerîfe an jî Xe­­ca evîndar, mirin bi wa­te dikirin. Li hem­ber jiyana bêqîmet mirinek bi qîmet didan ava­­kirin. Li xweşikbûna jînê digeriyan di aso­­ya ramanê xwe de eşq û evîn a bi hêz di­a­fi­­randin. Dema min hevala Bê­rî­tan naskir ez za­­rok bûm, bi çavê zarokekî ji bo min gelek bal­­kêş bû, ji ber ku di nava he­va­lê jin ê Xa­kûr­kê de tenê hevala Berîtan çekê BKC ra­ki­ri­bû, ew çe­ka mezin li milê wê û kenê di rû­yê wê de ba­la mirovan di­kê­şand. Hemû de­man de, bê ku êşê dinê bi mi­ro­vên li dora xwe bide hîs­kirin di­keniya. We­ke hel­best­va­nê mezin Na­zim Hîk­met di­got “ma tu dikarî wê­neya kê­f­xwe­şi­yê xêz bi­kî Abîdîn” ne pê­wîst bû kes vê pir­sê ji he­va­la Bêrîtan bike. Ji ber ku ew bi­ xwe wên­e­ya kêf­xwe­­şi­yê bû. Di din­­yaya wê de pê­­divî bi xêz­kirina ti kêf­xweşiyan ti­ne bû. Di ras­­tiya hevala Bê­rîtan de li bi­lin­da­hi­ya çi­yan de li aza­diyê ge­ran­­din hebû. Weke çi­ya­yên we­latê xwe bi es­ma­na­re di nava dî­lanê de bû.

He­vala Bêrîtan afrênera xwe­şikbûnan bû. Ken ge­­­­­­­­lek li rûwê wê dihat. Ne di­zanî bisekiniya. Li her dev­erê ku coş û kêf­x­we­­şî he­bûya li wir dihat dî­­tin. E­vîndara ji­ya­nê bû. Di aso­ya rama­nê xwe de e­vîn û hezkirina aza­diya jîn­dar di­kir. Tu kesî ne di­­karî giyana wê dîl bi­gir­ta. Her dem weke ku­lî­li­ka nergîz li bilindahî û wa­­rê karxezalan lêgera he­­bûna dabû. Pêre jiyan­ki­rin gelek xweş bû, lê ew bi dest xistin ne tiş­te­kî hêsan bû. Bilind firîn eş­qa dilê wê bû. Hevala Bê­­rîtan yek ji wan jinan bû ku nave ber­xwe­dan di rûpelê dîrokê de bi gi­yana azad û tî­pên zêrîn dida nî­vî­san­din. Ew evîndara ji­ya­nê bû, ji bo vê mirinek bi wa­te digeriya, ça­wa hebûn bi hemû şê­wa­zên xwe­zayê xwe­şik­tirîn bike. Ew keça agir û ro­jê bû. Berê wê li rojê, dilê wê weke pêta agir bû. Eşq û e­vîna wê helbesta li ser zi­ma­nê wê bû. Bi pêta agirê dilê xwe evîn, bê hem­­pa dikir. Bêrîtan di gerîna rêça azadiyê de pê­şeng bû. Carekdin hevala Bêrîtan bi ber­­­xwe­da­nê î­xa­net li wan wara rûreşkir. Şer­va­­nê aza­diyê di dilê hevala Bêrîtan de go­ven­da aza­diyê digerandin, bi tîrêjên rojê re di­bûn rê­heval. Hevala Bêrîtan carekdin ber­xwe­­da­na jinên kurd di bilin­da­hi­ya zin­a­ran de geş kir. Di pê­şen­gtiya govenda aza­diyê de rû­ken û hêvîdar bû.

Hevala Helîn jinek pir bi hêz bû, wê hêza xwe ji hevalê dora xwe digirt ango bi giyana he­­valan dida afrandin. Di hemû demê wê yên bi êş de jî wêje hebû, wê bi wê­jeyê xwe di­da afi­­ran­din. Hin mirov kêf­xwe­­şî û êşê xwe bi awa­yê xwe tî­nin ziman. He­va­­la Hê­lîn jî yek ji wan mi­­rovan bû ku xwe bi wê­­jeyê ta­nî zi­man. Pir ca­­­ra li ber agi­rê gêrîla he­­­ta demê şe­vê yê de­reng rû­di­niştin, bi agi­rê gê­­rîla re st­ranê ku jê hez­di­­kir bi xwe­şik­bû­na stêr­kan re tev­lî a­wa­zê şe­vê di­­bû. De­ma berî ta­rî­­tî bi­ke­­ve er­dê dar kom­di­kir ji bo pê­tên agir çê­bi­kin ku li ber, sohbeta gê­rîla kûr­bi­­­kin. Ew soh­beta ku her şev ji xwe re he­vokên cû­da dida afi­ran­din. He­vo­kên ku emsalê we tine û ca­rek din na­yê kirin. Bê guman he­mû tişt di dem û derfetê xwe de xweş e. Ew jî di demê xwe de ge­lek xweş­bûn, a ku ji me re dikeve tenê em îro li wan rojê kevin bigerin. Ji bo carek din em wan hevalan jiyan bikin. Belê em bi wan hevalan re derdikenvin rê­wî­tiya demê, ew demê ku me jî têr jê ve­ne­xwa­ri­ye. Hevala Hêlîn pir ji CHE Gîvara hez di­kir ji ber ku ew jî weke wî xwedî dilekî pir me­zin û mirov hezbû. Ji bo azadiya gelê Kurd xwe pir berpirsiyar didit û hemû demê xe­yalek wisa dikir dema gelê kurd bigihije a­za­diya xwe ew ê wî çaxî ji bo gelê Çerkez xe­bat bi­ke. Lê hemû daman wisa difikir ku riz­gariya gelê kurd wê bibe rizgariya hemû kê­mnetewan jî. Ji bo armanca yekem az­ad­i­ya gelê kurd be. Hêlîn li ser vî rihê mirov he­zi­yê kar û xebata xwe dida meşnadin. He­va­la Hêlîn demek li qada rêber apo  jî di­mîn e. De­ma ku hîn li Ewropa dima ji bo Rêber APO nameyekê dinivîse. Rêbertî ew li ser vê na­mê dixweze gel xwe. Ji ber ku wê he­mû hes­tê, raman û hesreta xwe bi nivîsa xwe reva kiribû.

De­ma tê welat hevala Hêlîn ji rastiyê gelê kurd gelek dûr û bi hindek milan ve zehmetî di­kêşa, lê ew mirovheziya wê hişt ku di demek pir kinde fêrî hemû tişta bibe. Roja di­gi­hi­jin qada Zapê hevala bombe dane wan. He­vala Hêlîn ji bombê pir ditirse. Dibêje qey di tevgerek herî piçûk de wê biteqe. Ji bo ne­te­qe, heta sibê bomba xwe di kefa destê xwe de digir. Sibê bi kêşana rojbaş re heval radi­bin. Dinê xwe didinê hevala hêlîn di wê rew­şê de, ji ber bê tevgeriyê lêşê wê hemû te­vi­zi­ye. Hemû demê digot ev ji bo min ez­mû­nek pir cuda bû. Ew di jiyana wê de dest­pê­kek bû. Lê demek pir­ kinde hevala Hêlîn bû gê­rîlayek pir baş û mînak. Êdî ew Hêlîna ku ji bombe ya ditirse tinebû. Ew bibû ça­lak­vanek mînak. Di hemû derê zorde mirovan ew didît. Hin kes li gel wan xwe davêjin hem­bêza îxanetê, lê hevalalên weke hevala Hê­lîn, Rûken, Nêrgiz, Şervîn, û hevlanê dî­tir, bi lehengî bersifa îxanetê didin û îxanet ca­­rek dî li ser vê xaknîgarîyê li binketibû.

Ti bê jî qey li vê xaknîgariyê dîrok xwe du­bare dike.  ji ber hevala Bêrîtan li hember î­xa­netê berxwedan li ser van axan dabû vejîn. Bi berxwedana wan hevalên jin îxanet li ser van wara carek dî hetibû rûreşkirin.

Şe­hîdên cotmehê di dîrokê tevgera  azadiya jin de bûne xwe dî nirx û bihagiraniyek bê­em­sal. Di vê mehê de jinê ku jiyana xwe ji destdane bi taybet hevalê sala 97 şehîd ketin wê demê jin bi giranê tevlî şerdibû û ber­pirs­i­yariyê giran radikirin. Minakên weke hevala Meryem, Zeyneb Gurbetelî Ersoz, Feraşîn, Canda Tirk, Zinarîn, Medya, Bêrîvan û hwd. ji bo tevger bûna jin bûne pêşeng. Di  ber vî berê giran de ji hemû rastiyê ku pê ba­wer­dikirin, hem di milê jiyanê de hem jî di milê tevlîbûna şer de bi tevlîbûna xwe dihatin na­sîn. Wek hevala Meryem û Gurbetelî Ersoz. Dama ku kesê/î xwe nedida ber barê herî gi­ran wan hevala ev bar bi awayek pir bi kêf­xweş rakirin û digotin “pêwîst bike em ê di ber vê yekê de hemû tiştan bigirin berçav û em ê van hevalan derbasî cihên ewle bikin”. Belê, van heval hevalên xwe derbasî cihê ew­le kirin, lê bixwe bi wan re nehatin wî cihê ew­le. Ew di bêdengiya çûyînek bêdem ji me qut­bûn û li benda bihara ku bibe bihara jin ne­man. Lê wan ji jinan re biharên bi kêf­xwe­şî dane afirandin. Hevala Meryem bi çeka xwe, hevala Zeyneb bi pênûsa xwe dibûn zi­ma­nê demê. Ji bo tevgerbûna jinê van hevalan ge­lek cara êş jî kêşan, lê ti demê bes nekirin. Di mehek weke meha cotmehê de em wan he­valan carek din bibîr tînin. Hevalên ku di vê mehê de jiyana xwe ji destdane pelên dara payîza me ya ku herî zû bi ser me de hati­bûn.

Zerya Wan